W naszym systemie edukacji kładzie się nacisk na rozwój poznawczy. Już od przedszkola liczy się wiedza i umiejętności. My, rodzice, chcąc żeby nasze pociechy sprostały stawianym im wymaganiom, również skupiamy się na ich rozwoju intelektualnym – dbamy o to, żeby szybko nauczyły się czytać i pisać, opanowały języki obce i obsługę komputera. Zapisując maluchy na kolejne kółka zainteresowań i zajęcia dodatkowe, często zapominamy, jak istotny jest  rozwój emocjonalny człowieka.

Dziecko, które nie radzi sobie z emocjami, nie będzie w stanie zrozumieć własnych uczuć ani stanów emocjonalnych innych ludzi. Nie będzie też  potrafiło nawiązać relacji społecznych i funkcjonować w grupie. Na szczęście od kilku lat na księgarskich półkach pojawiają się książki, które mają na celu wspieranie rozwoju emocjonalnego dzieci. Wybrałam tytuły dla trzech grup wiekowych, które mogą pomóc nauczyć dzieci identyfikowania, werbalizowania i zarządzania emocjami.

Czujemisie, Agata Królak (tekst i ilustracje), Wydawnictwo Dwie Siostry, 2018, wiek 3+

Książka jest oparta na genialnym w swej prostocie pomyśle: abstrakcyjne pojęcia, jakimi są emocje, autorka tłumaczy dzieciom na konkretnych przykładach z codziennego życia. Zamiast podawać skomplikowane definicje uczuć, odwołuje się do wydarzeń znanych każdemu maluchowi z domu, przedszkola czy podwórka. Bohaterami książki są sympatyczne miśki, które opisują, co czują w różnych (przyjemnych i mniej przyjemnych) sytuacjach. Podczas lektury wielokrotnie dostrzeżemy w oku dziecka błysk zrozumienia. Każdy w końcu wie, jak to jest, kiedy się strzeli gola, kiedy siostra zabierze ulubioną maskotkę, albo kiedy trzeba zaśpiewać piosenkę przed całą klasą. Po rozpoznaniu uczuć, których doświadczają misie, dzieci mogą poćwiczyć ich nazywanie. Pomocna będzie zamieszczona na końcu książki lista słów określających stany emocjonalne. Ciepłe, pełne humoru ilustracje dodatkowo ułatwiają zrozumienie opisywanych sytuacji i wywoływanych przez nie emocji.

Bajki o uczuciach Wojciech Kołyszko, Jovanka Tomaszewska,  Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2020, wiek 6+

Bajki o uczuciach Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego to opowiadania dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym poświęcone złości, strachowi, smutkowi, wstydowi, zazdrości i radości. Dzieci dowiedzą się z nich, że wszystkie uczucia, i te pozytywne i te trudniejsze, są nam potrzebne. Dzięki emocjom wiemy, że coś należy zrobić, albo zmienić. Autorzy podkreślają, że można się bać, złościć czy być zazdrosnym. Nie ma złych emocji, zły może być tylko sposób ich wyrażania. W każdym opowiadaniu przedstawione zostały skrajne sposoby reagowania na doznawane uczucia: bohaterowie albo je tłumią, albo ich nie kontrolują. Książki podpowiadają, co robić, żebyśmy to my panowali nad emocjami, a nie one nad nami. Na końcu każdego opowiadania umieszczono „instrukcję obsługi” danego uczucia. Dzieci dowiedzą się z niej przykładowo, jak odreagowywać złość w sposób, który nikogo nie krzywdzi i jest bezpieczny dla nich samych. Do tej pory w ramach serii o uczuciach ukazały się: „Złość i smok Lubomił”, „Smutek i zaklęte miasto”, „Strach i pogromca potworów”, „Zazdrość i wyścigi żółwi”, „Wstyd i latający śpiwór”, „Radość i wyspa Hopsiup”.

Emocje, czyli to, o czym dorośli ci nie mówią (bo często sami nie wiedzą), Boguś Janiszewski, Max Skorwider, Wydawnictwo Publicat 2021, wiek 9+

Książka Bogusia Janiszewskiego i Maxa Skorwidera to przewodnik po świecie emocji dla dzieci w wieku 9+ „Emocje…” to olbrzymia dawka wiedzy przedstawionej w przystępny i zrozumiały sposób, w atrakcyjnej komiksowej formie i z humorem (często z nawiązaniami do bieżących tematów społecznych i aluzjami politycznymi). Wychodząc od mechanizmów przetrwania, autorzy szczegółowo tłumaczą, czym są emocje, skąd się biorą i jak działają, oraz jak sobie z nimi radzić. Młodzi czytelnicy znajdą w książce odpowiedzi na większość pytań na temat uczuć, które mogą im przyjść do głowy np. Czy wszyscy przeżywają emocje tak samo? Dlaczego nie zawsze potrafimy je kontrolować?, Jak emocje wpływają na nasze zachowania?, Czym różni się nastrój od emocji? itd. Jak na książkę dla „starszaków” przystało, opisane zostały nie tylko podstawowe uczucia, ale i różne odcienie emocji i połączenia różnych emocji. Ale to nie wszystko. W książce poruszono imponująco dużo kwestii związanych z emocjami, takich jak: nieświadomość, hormony, stres, intuicja, empatia, prokrastynacja, uzależnienia, psychoterapia i wiele, wiele innych.

Autorka: Iwona Czesiul-Budkowska, tłumacz, biblioterapeutka, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, wolontariuszka fundacji Zaczytani.org, autorka bloga biblioteczka-apteczka poświęconego książkom, które wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dzieci i pomagają w rozwiązywaniu dziecięcych problemów.