Badania prowadzone dorocznie przez brytyjską organizację National Literacy Trust dowodzą, że posiadanie książki na własność może mieć kluczowy wpływ na rozwój pasji czytelniczej u dzieci i młodzieży. Najnowsze badanie pn. Children and Young People’s Book Ownership in 2024* wykazały, że posiadanie książek przez młodych czytelników jest nie tylko związane z ich zaangażowaniem się w czytanie, ale także przekłada się na późniejsze osiągnięcia akademickie i zarobki.  Zwiększenie dostępu do książek można postrzegać jako kwestię sprawiedliwości społecznej.  

Chociaż wspomniane badania dotyczyły społeczności brytyjskiej (z uwzględnieniem jej specyfiki, danych demograficznych i dostępu do książek), to część wniosków jest niezwykle ważna także dla nas – promotorek i promotorów czytelnictwa w Polsce. Na co warto zwrócić uwagę? 

Czytanie na co dzień a posiadanie książek 

Posiadanie książek jest silnie związane z codziennymi nawykami czytelniczymi dzieci i młodzieży. Jak pokazują wyniki badania, ponad trzy razy więcej dzieci w wieku 8–18 lat, które miały własną książkę, czytało codziennie w porównaniu z tymi, które nie posiadały książki (23,1% vs. 7,0%). To pokazuje, że własna książka może być impulsem do regularnego sięgania po literaturę. 

Radość z czytania 

Wpływ posiadania książek jest widoczny również w poziomie satysfakcji z czytania. Niemal cztery razy więcej dzieci i młodzieży posiadających książkę przyznaje, że lubi czytać (38,7% w stosunku do 10,1%). Posiadanie własnej książki może więc budować pozytywny stosunek do czytania, co z kolei zachęca do eksplorowania nowych treści i kształtowania literackiego gustu. 

Rozwój umiejętności czytania 

Różnice między dziećmi posiadającymi książki a tymi, które ich nie mają, są widoczne także w wynikach testów czytania. Wśród badanych dzieci 16,7% tych bez własnej książki w domu osiąga wyniki poniżej średniej, podczas gdy w grupie dzieci posiadających książki jest to jedynie 7,3%. Co więcej, 22,5% dzieci mających książki na własność osiąga wyniki powyżej średniej, podczas gdy w grupie bez książek wskaźnik ten wynosi tylko 10,6%. 

Pewność siebie w czytaniu 

Posiadanie książek ma także znaczenie dla pewności siebie w czytaniu i wiary we własne umiejętności czytelnicze. 84,9% dzieci posiadających książki uważa się za dobrych czytelników, w porównaniu z 63,1% tych, które nie mają własnej książki. Pewność siebie w czytaniu może otwierać drogę do bardziej ambitnych lektur czy sięgania po nowe gatunki. 

Programy bookstartowe na świecie i w Polsce 

Aby każde dziecko miało szansę mieć swoją książkę na własność, ponad 35 lat temu w Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii zrodziły się idee programów bookstarowych realizowanych dziś na całym świecie. Dzięki nim do najmłodszych trafiają bezpłatne książki, a rodzice otrzymują praktyczne wskazówki, jak rozbudzać dziecięce zainteresowanie książkami i jak wykorzystywać czytelnictwo we wspieraniu ich rozwoju. W Polsce od 2017 r. w ramach programu „Mała książka – wielki człowiek” najmłodszych czytelnikom przekazaliśmy już ponad 5,5 miliona książek. 

Książki na własność – szansa na rozwój 

Książka na własność nie powinna być przywilejem, ale prawem każdego dziecka. Zwiększenie dostępu do książek, zwłaszcza wśród dzieci z mniej zamożnych rodzin i z trudniejszym dostępem do książek, ma ogromny potencjał, by zmniejszać nierówności edukacyjne i wspierać rozwój dzieci. Dlatego nieodpłatny dostęp do książek powinien być traktowany jako priorytet w polityce edukacyjnej i społecznej.  Jednak równie ważne są działania na poziomie lokalnym – biblioteki, szkoły, organizacje pozarządowe i społeczności lokalne mają kluczową rolę do odegrania w zapewnieniu każdemu dziecku możliwości posiadania własnej książki. 

*Children and Young people’s Book Ownership in 2024 Irene Picton, Christina Clark and Nick Oram November 2024.