„Mała książka – wielki człowiek” to jeden z największych na świecie programów promujących czytelnictwo już od narodzin, w ramach którego rocznie do dzieci w całej Polsce trafia ponad 800 tysięcy książek. 

Już od ośmiu lat przekazujemy specjalne Wyprawki Czytelnicze:  

• rodzicom nowo narodzonych dzieci w ponad 90% szpitali w Polsce,  

• dzieciom w wieku przedszkolnym w blisko 7 000 bibliotek publicznych w Polsce,  

• pierwszoklasistom we wszystkich szkołach podstawowych w Polsce.  

Nasza misja nie kończy się jednak na przekazaniu książek. Realizujemy ogólnopolską kampanię medialną, organizujemy warsztaty czytelnicze i wiele innych aktywności, przekonując dorosłych do czytania dzieciom, ale i pokazując najmłodszym, jak ważna jest obecność książek w ich życiu. Działania na tak wielu płaszczyznach nie byłyby możliwe bez zaangażowania wielu podmiotów, instytucji i osób.  

Szczególne miejsce wśród naszych partnerów zajmują biblioteki publiczne, z pomocą których realizujemy drugi etap programu kierowany do przedszkolaków. To tam dzieci odbierają swoją drugą Wyprawkę Czytelniczą, ale i angażują się w czytelniczą zabawę, dzięki której stają się ich stałymi bywalcami i bywalczyniami. Zaś bibliotekarki i bibliotekarze, którzy wręczają początkującym czytelnikom wyprawki, a następnie doradzają im w wyborze lektur, stają się dla nich ważnymi literackimi autorytetami, a dla nas – organizatorów – ambasadorami programu. To między innymi dzięki ich doświadczeniom i spostrzeżeniom dowiadujemy się, jak kształtują się nawyki czytelnicze  młodych ludzi, a także z jakim odbiorem spotykają się nasze działania.  

Każdego roku koordynatorki i koordynatorzy reprezentujący biblioteki główne oraz ich filie składają raporty końcowe, które są źródłem danych ilościowych oraz jakościowych z realizacji programu w blisko 7 000 bibliotek.  

Rozpoczęliśmy właśnie 8. edycję programu „Mała książka – wielki człowiek”, w której bierze udział 6 878 bibliotek, co stanowi aż 90,85% wszystkich bibliotek publicznych w Polsce. Choć liczba bibliotek uczestniczących w projekcie jest już bardzo wysoka, ogromnie cieszy nas fakt, że w ostatnich latach nadal obserwujemy jej wzrost.  

Jest to doskonały moment do podsumowania ostatniej edycji programu 2023/2024 w bibliotekach.  

Analiza 2194 raportów, które złożyli koordynatorzy i koordynatorki reprezentujący 6 769 bibliotek publicznych dowiodła, że w edycji 2023/24: 

• 148 685 przedszkolaków odebrało Wyprawki Czytelnicze, 

• 66% z nich stanowili nowi czytelnicy, którzy zapisali się do biblioteki przy okazji przystąpienia do programu, 

• blisko 53% spośród nich odwiedziło bibliotekę, wypożyczając książki, przynajmniej 10 razy. 

Końcowe raporty bibliotek są dla nas kluczowe w kontekście planowania naszych przyszłych działań. Ponadto koordynatorzy i koordynatorki dzielą się w nich opiniami na temat różnych aspektów programu – zaczynając od jego założeń, a kończąc na wpływie na czytelnictwo dorosłych i relacje między bibliotekarzami a czytelnikami. Oceny te były dokonywane w skali od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało „nie podobało mi się”, a 5 – „bardzo mi się podobało” lub były badane w formie pytań z zamkniętymi odpowiedziami. 

IDEA PROJEKTU 

Idea projektu bardzo podobała się 79,9% ankietowanym bibliotekarzom, którzy przyznali jej najwyższą ocenę. Ocenę 4 wystawiło 17,4% respondentów, natomiast oceny od 1 do 3 przyznało odpowiednio: 0,8%, 0,1% i 1,8% bibliotekarzy. 

WYPRAWKA CZYTELNICZA 

W skład Wyprawki Czytelniczej dla przedszkolaków w edycji 2023/24 weszła książka Wojciecha Widłaka pt. Krasnal w Krzywej Czapce zilustrowana przez Aleksandrę Krzanowską. Tekst książki bardzo podobał się 57,4% bibliotekarzy, a 30,1% pytanych uznało go za dobry. Ocenę 3 przyznało 10,8% koordynatorów, natomiast mniej niż 2% oceniło tekst na 1 lub 2. Ilustracje wysoko oceniło 60,8% bibliotekarzy, uznając je za bardzo udane (ocena 5), a 29,5% wystawiło im ocenę 4. Ocenę 3 przyznało 8,2% ankietowanych, a poniżej 2% pytanych oceniło je na 1 lub 2. 

MATERIAŁY PROMOCYJNE 

Poza Wyprawkami Czytelniczymi przygotowujemy dla bibliotek także materiały promocyjne, przy pomocy których dzieci mogą brać udział w czytelniczej zabawie (zbierać naklejki i dyplomy za wypożyczane książki), a koordynatorki i koordynatorzy mogą promować program lokalnie. Bibliotekarze zapytani o to, jak materiały te podobały im się pod względem estetycznym, w zdecydowanej większości ocenili je na 5. Materiały bardzo podobały się 74,5% pytanym i podobały się 22,8% pytanym. Na 3 oceniło je grupa 1,6% bibliotekarzy. Ocenę 1 lub 2 przyznało łącznie 1,1% koordynatorów. 

ORGANIZACJA  

Realizacja programu „Mała książka – wielki człowiek” to duże przedsięwzięcie także pod względem organizacyjnym. Moment, w którym przedszkolak odbiera swoją Wyprawkę Czytelniczą, poprzedza szereg działań. Z tego względu każdego roku pytamy bibliotekarzy również o to, jak oceniają organizację programu – kwestie logistyczne, komunikację, jasność zasad. Komunikację z organizatorem oceniło na piątkę 78,7% bibliotekarzy. Za dobrą uznało ją 17,4% pytanych, którzy ocenili ten aspekt na 4. Ocenę 3 przyznało w tej kategorii 3,3% bibliotekarzy. Mniej niż 1% bibliotekarzy oceniło ją na 1 i 2. 

CZYTELNICTWO DOROSŁYCH 

Warto pamiętać o tym, że beneficjentami programu „Mała książka – wielki człowiek” są także towarzyszący dzieciom w czasie odwiedzin w bibliotekach rodzice i opiekunowie. W skład Wyprawki Czytelniczej poza książką wchodzi także broszura przeznaczona specjalnie dla nich i przedstawiająca korzyści ze wspólnego czytania. Dbamy o to, by dorośli opiekunowie byli obecni w czasie, gdy ich dzieci dołączają do programu i rozpoczynają czytelniczą zabawę. W ten sposób czytanie staje się ich wspólną sprawą. Wspólne wizyty w bibliotece są także okazją dla samych rodziców do tego, by wypożyczać lektury dla siebie. Ponad połowa ankietowanych bibliotekarzy (50,3%) potwierdziła, że nasz program przyczynił się do wzrostu liczby dorosłych czytelników. 42,9% respondentów miało trudności z udzieleniem jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, natomiast tylko 6,8% odpowiedziało, że program nie wpłynął na liczbę dorosłych czytelników. 

RELACJA BIBLIOTEKARZ–CZYTELNIK 

Powodzenie naszego programu zależy w dużej mierze od zaangażowania samych bibliotekarzy, którzy dla początkujących czytelników często są pierwszymi literackimi autorytetami – pomagają im w wyborze pierwszych lektur, co jest ważnym, często formującym nawyki czytelnicze doświadczeniem. Nasze badania pokazały, że dla 66% przedszkolaków moment dołączenia do programu i odebrania Wyprawki Czytelniczej był także momentem zapisania się do biblioteki. Okazuje się, że stworzone w ten sposób ramy do spotkania właśnie w bibliotece mogą mieć niebagatelny wpływ także na kształtowanie się relacji pomiędzy bibliotekarzami i młodymi czytelnikami. Aż 79,7% koordynatorów zadeklarowało w ostatnim raporcie, że dzięki naszemu programowi poprawiły się relacje pomiędzy nimi a czytelnikami. Grupie 19,2% koordynatorów trudno było jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Natomiast zaledwie 1% pytanych bibliotekarzy wskazał, że projekt nie wpłynął na ten aspekt ich pracy. Wyniki te pokazują, że nasz program tworzy warunki do kształtowania się przyjaznego i wspierającego środowiska czytelniczego dla młodego pokolenia. Biblioteki dostrzegają i wykorzystują ten potencjał, organizując wokół naszych Wyprawek Czytelniczych lekcje biblioteczne i warsztaty dla przedszkolaków, ale także dbając o to, by sama przestrzeń była zachęcająca dla dzieci do powrotów i kolejnych odwiedzin. Aż 92,1% koordynatorek i koordynatorów wskazało w ostatnim raporcie, że w ich bibliotekach znajdują się kąciki czytelnicze dla dzieci. Bibliotekarze doskonale wiedzą o tym, że miejsce spotkania z książką ma znaczenie i dbają o to, by było ono atrakcyjne i przyjazne dla dzieci.  

SPOŁECZNOŚĆ 

Nie mniej ważna jest dla nas sama społeczność bibliotekarzy i animatorów, która powstała wokół programu „Mała książka – wielki człowiek” w ciągu ośmiu lat jego trwania. Spotykamy się na warsztatach czytelniczych, webinarach, festiwalach, jesteśmy w stałym kontakcie m.in. dzięki social mediom. W ostatnim raporcie zapytaliśmy koordynatorki i koordynatorów, czy śledzą naszą stronę internetową i media społecznościowe – 95,3% bibliotekarzy odpowiedziało twierdząco, a zaledwie 4,7% spośród nich stwierdziło, że z nich nie korzysta. Jest to dla nas niezwykle ważny komunikat, który potwierdza duże zainteresowanie publikowanymi przez nas materiałami.    

POZNAJ KOMPLETNY RAPORT  

Gorąco zachęcamy do zapoznania się z kompletnym raportem z edycji 2023/2024 w bibliotekach: TUTAJ. Jednocześnie pragniemy zaznaczyć, że cały czas poddajemy nasze działania ewaluacji i oceniamy, jakie efekty przynosi każdy etap naszego programu. Prowadzimy ogólnopolskie badania ilościowe i jakościowe dotyczące m.in. wpływu programu bookstartowego Instytutu Książki na praktyki czytelnicze dzieci i ich rodzin oraz rozpoznawalności i społecznej oceny kampanii. Wnioski z badań potwierdzają skuteczność realizowanych działań proczytelniczych, ale i są interesującym źródłem informacji na temat tego, jak kształtują się nawyki czytelnicze wśród młodych odbiorców.