Poczucie własnej wartości to fundament zdrowego rozwoju dzieci. Jak wynika z raportu „Młode Głowy”, bardzo wielu młodych ludzi boryka się z brakiem wiary w siebie. Jak temu przeciwdziałać? Warto zacząć od książek – klucza do akceptacji siebie i budowania wewnętrznej siły.

Alarmujące dane z raportu „Młode Głowy”

Wyniki badań przeprowadzonych przez fundację Unaweza nie napawają optymizmem:

• Niemal połowa młodych badanych ma skrajnie niską samoocenę.
• Co trzeci młody człowiek (31,6%) nie lubi siebie.
• Ponad 50% uczniów nie jest z siebie dumnych.
• Aż 30% zmaga się regularnie z negatywnymi myślami na własny temat.

Te liczby to sygnał, że mamy do czynienia z poważnym kryzysem zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży. Przyczyn tego stanu rzeczy specjaliści doszukują się m.in. w negatywnych komunikatach, jakie dzieci często słyszą od dorosłych. Często to właśnie te „niewinne uwagi”, „życzliwe rady” i „motywujące komentarze” na stałe odbierają dzieciom wiarę w siebie i własne możliwości.

Dom rodzinny jako miejsce budowania pewności siebie i poczucia własnej wartości u dzieci

Choć działania na rzecz zdrowia psychicznego dzieci powinny być podejmowane na poziomie państwa, szkół i służby zdrowia, to właśnie dom rodzinny odgrywa najważniejszą rolę w kształtowaniu pozytywnej samooceny. To tutaj dzieci uczą się myśleć o sobie dobrze, a książki mogą stanowić nieocenioną pomoc w tym procesie. Jakie książki powinniśmy wybierać? Z raportu wynika, że ponad połowa młodych ankietowanych odczuwa brak wiary w swoje kompetencje, motywacji do działania i poczucia sprawczości, dlatego polecamy książki, które:

1. Pokazują, że dzieci mogą więcej, niż im się wydaje.
2. Motywują do działania i uczą odwagi w pokonywaniu wyzwań.
3. Wspierają w odkrywaniu mocnych stron i rozwijaniu talentów.
4. Uczą wytrwałości i odporności na porażki.
5. Zachęcają do akceptacji własnych niedoskonałości.
6. Pokazują, że marzenia – nawet te najbardziej śmiałe – są w zasięgu ręki.

Dlaczego warto rozmawiać o samoakceptacji?

Co ciekawe, a zarazem niepokojące, raport ujawnia, że aż 27,4% dzieci uzależnia swoją wartość od akceptacji innych, a 29,3% postępuje wbrew sobie, by zyskać uznanie otoczenia. W takich sytuacjach pomóc mogą książki, które uczą, że:

1. Można być innym.
2. Nie trzeba być idealnym.
3. Nie trzeba spełniać cudzych oczekiwań.
4. Wystarczy być sobą, niezależnie od opinii innych.

Książkowe rekomendacje dla dzieci w różnym wieku

Rodziców, którzy chcą wspierać swoje dzieci w budowaniu pozytywnego obrazu siebie i szukają do tego odpowiedniego narzędzia, zachęcamy do sięgnięcia po takie tytuły jak:

• 12 Supermocy. Polscy autorzy o tym, jak budować poczucie własnej wartości, Liliana Bardijewska i inni, ilustracje Eluta Kidacka, Wydawnictwo Papilon, Poznań 2024, wiek 6+.
• A ja nie chcę być księżniczką, Grzegorz Kasdepke, ilustracje Emilia Dziubak, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2015, wiek 5+.
• Amadeusz Foczka (ale z głową bobra), Maria Sternicka-Urbanke, ilustracje Justyna Sokołowska, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2021, wiek 5+.
• Być jak Bernard, Simon Philip, przekład Natalia Galuchowska, ilustracje Kate Hindley, Wydawnictwo Zielona Sowa, Warszawa 2019, wiek 4+.
• Chyba jestem nieśmiały, Barbara Cain, przekład Małgorzata Trzebiatowska, ilustracje Monika Pollak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008, wiek 5+.
• Co robisz z pomysłem? Kobi Yamada, przekład Anna Kmiecik, ilustracje Mae Besom, Wydawnictwo Levyz, Olsztyn 2019, wiek 5+.
• Coś i Nic, Anna Paszkiewicz, ilustracje Kasia Walentynowicz, Wydawnictwo Widnokrąg, Piaseczno 2020, wiek 4+.
• Dziewczynki latają wysoko, Raquel Diaz Reguera (tekst i ilustracje), przekład Tomasz Pindel, Wydawnictwo Debit, Katowice 2018, wiek 6+.
• Ernest, Catherine Rayner (tekst i ilustracje), przekład Anna Gołębiowska, Wydawnictwo EneDueRabe, Gdańsk 2013, wiek 4+.
• Koala, który się trzymał, Rachel Bright, przekład Barbara Supeł, ilustracje Jim Field, Wydawnictwo Zielona Sowa, Warszawa 2017, wiek 3+.
• Kije samobije, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, ilustracje Marianna Oklejak, Wydawnictwo Bajka, Warszawa 2023, wiek 7+.
• Kret sam na scenie, Ulf Nilsson, przekład Anna Szmit, ilustracje Eva Eriksson, Wydawnictwo EneDueRabe, Gdańsk 2013, wiek 5+.
• Kropka, Peter H. Reynolds (tekst i ilustracje), przekład Iwona Mączka, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2017, wiek 5+.
• Mój cień jest różowy, Scott Stuart (tekst i ilustracje), przekład Michał Rusinek, Wydawnictwo Znak, Kraków 2021, wiek 5+.
• Mysz, która chciała być lwem, Rachel Bright, przekład Barbara Supeł, ilustracje Jim Field, Wydawnictwo Zielona Sowa, Warszawa 2017, wiek 4+.
• Niebieska niedźwiedzica, Joanna M. Chmielewska, ilustracje Jona Jung, Wydawnictwo Bajka, Warszawa 2012, wiek 5+.
• Okropny rysunek, Johanna Thyndell, przekład Katarzyna Skalska, ilustracje Emma Adbåge, Wydawnictwo Zakamarki, Poznań 2018, wiek 5+.
• Pasztety do boju! Clementine Beauvais, przekład Bożena Sęk, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2017, wiek 15+.
• Petra, Marianna Coppo (tekst i ilustracje), przekład Gabriela Rogowska, Wydawnictwo Wytwórnia, Warszawa 2019, wiek 4+.
• Pięciu nieudanych, Beatrice Alemagna (tekst i ilustracje), przekład Ewa Nicewicz-Staszowska, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2015, wiek 5+
• Pudełko Hanki, Peter Carnavas (tekst i ilustracje), przekład Ewa Chmielewska-Tomczak, Wydawnictwo Adamada, Gdańsk 2016, wiek 4+.
• Rózia Rewelka, inżynierka, Andrea Beaty, przekład Łukasz Witczak, ilustracje David Roberts, Wydawnictwo Kinderkulka, Warszawa 2017, wiek 5+.
• Uwierz w siebie. Książka, która dodaje pewności, Asia Olejarczyk, ilustracje Ola Makowska, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2023, wiek 7+.
• Uwierz w siebie, Pinku! Książka o pewności siebie i motywacji wewnętrznej, Urszula Młodnicka, ilustracje Agnieszka Waligóra, Wydawnictwo Czytalisek, Gliwice 2024, wiek 7+.
• Wilczek, Gerda Wagener, przekład Monika Lutz, ilustracje Józef Wilkoń,Wydawnictwo Tatarak, Warszawa 2007, wiek 6+.
• Wielka księga supermocy, Susanna Isern, przekład Jowita Maksymowicz-Hamann, ilustracje Rocio Bonilla, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2020, wiek 4+. 
• Zielony i Nikt, Małgorzata Strzałkowska, ilustracje Piotr Fąfrowicz, Wydawnictwo Bajka, Warszawa 2014, wiek 5+.
• Żółta czapka, Katarzyna Ryrych, ilustracje Patrycja Bryszewska-Stępień, Fundacja Zaczytani.org, Warszawa 2024, wiek 7+.

Kilka słów na zakończenie

Czytanie dzieciom to nie tylko sposób na wspólne spędzanie czasu, ale też na budowanie ich pewności siebie i odporności na krytykę. Nie zapominajmy również, by powtarzać  dzieciom: „Dasz radę. Wierzę w ciebie. Jesteś wystarczający taki, jaki jesteś. Kocham cię, niezależnie od tego, czy coś ci się udaje, czy nie”. To słowa, które zapadają w pamięć na całe życie.

* Raport Młode Głowy podsumowuje wyniki badania przeprowadzonego w latach 2022-2023 przez fundację Unaweza na temat zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości dzieci i młodzieży.  W badaniu wzięło udział prawie 185 tysięcy osób w wieku 10-19 lat. Raport został opublikowany na stronie www.mlodeglowy.pl 

Iwona Czesiul-Budkowska – tłumaczka, biblioterapeutka, członkini Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego, wolontariuszka fundacji Zaczytani.org, autorka bloga biblioteczka-apteczka poświęconego książkom, które wspierają rozwój emocjonalny i społeczny dzieci i pomagają w rozwiązywaniu dziecięcych problemów.